In de natuurgebieden die wij beheren, zijn de effecten van het stikstofprobleem goed te merken. We voeren een omvangrijk programma uit om de duinen weerbaarder te maken tegen een overschot aan stikstof en natuurlijke duinprocessen te herstellen. Waar zijn we mee bezig?

Stikstof is op zich geen probleem, bijna 80 procent van de lucht bestaat uit stikstof. Het is ook een voedingsstof voor planten. “Maar als het - in de vorm van NOx of ammoniak – in hoge concentraties neerdaalt, wat nu het geval is, dan ben je de bodem eigenlijk continu aan het overbemesten”, zegt Jeroen Groenendijk, ecologisch consultant bij PWN. “Hierdoor houd je alleen de planten over die grote bergen stikstof kunnen benutten, de veelvraten onder de planten. Je krijgt een ‘fastfood-natuur’: een eenvormige, dichte vegetatie. Te veel stikstofafzetting zorgt bovendien dat de bodem verzuurt. We raken dus planten kwijt die gedijen in voedselarme, niet zo zure bodem – en dat zijn vaak juist de zeldzamere planten die alleen in de duinen voorkomen.”

Zandverstuivingen
Daarom grijpen we in om de gevolgen van stikstof te beperken. Jeroen: “Dit doen we onder meer door op uitgekiende plekken begroeiing te verwijderen zodat zandverstuivingen daar weer vrij spel krijgen. Zo herstellen we de dynamiek van open en dichtbegroeide delen van het duin, en stimuleren we verschillende biotoopjes waarin veel soorten planten en dieren kunnen leven. Het stuivende zand bevat bovendien veel kalk. Dit kalkrijke zand waait dan op de omliggende graslanden – dat noemen we ‘overpoedering’ – en werkt als buffer tegen bodemverzuring.” Laat je de natuur onder deze omstandigheden zijn gang gaan, dan veranderen de unieke duinen met hun rijke flora en fauna geleidelijk in monotone groene heuvels met weinig biodiversiteit. Want met de zeldzame planten verdwijnen ook insecten die deze planten nodig hebben, en vogels die deze insecten weer graag op het menu zien.

Weg met plaagsoorten
Onderdeel van het programma is ook het weghalen van uitheemse gewassen die de pan uit rijzen dankzij stikstof, en zo de oorspronkelijke natuur verdringen. “Voorbeelden hiervan zijn Amerikaanse vogelkers en rimpelroos, echte plaagsoorten. Daarbij kijken we heel lokaal welke oplossing past. We verwijderen deze soorten, zodat er direct weer ruimte ontstaat voor inheemse gewassen. Zeker in combinatie met het terugbrengen van zandverstuivingen is dit een duurzame manier om het duin te versterken en de invloed van het teveel aan stikstof te verminderen.”

Kunstmatig zetje
De nieuwe stuifplekken vragen nu nog om ‘nabeheer’, oftewel het weghalen van hardnekkige opkomende pollen en wortels die zijn achtergebleven. “Zo heeft helmgras sterk de neiging om steeds weer terug te komen. We geven de natuur nu op sommige plekken nog een kunstmatig zetje, maar op den duur houdt de zanddynamiek zichzelf in stand. Zonder dat wij daar nog iets aan hoeven te doen.”

Met zorg voor mens en dier
Bij alle maatregelen die PWN neemt, wordt rekening gehouden met mens en dier. “We lichten omwonenden en bedrijven in de omgeving in over mogelijke overlast. Hoewel die erg meevalt: de meeste werkzaamheden vinden plaats in een periode dat er minder bezoekers zijn. Ook de dierenwereld verstoren we zo min mogelijk. Zo plannen we alle beheeracties buiten het broedseizoen en werken we om kwetsbare plantengroei, konijnenholen en vogelnesten heen. Zo stemmen we onze werkzaamheden af op alle soorten die er leven.”